О словаре крылатых библейских выражений современного белорусского литературного языка (с историко-этимологическими комментариями и соответствиями в современном русском языке)

Иванов Е.Е. О словаре крылатых библейских выражений современного белорусского литературного языка (с историко-этимологическими комментариями и соответствиями в современном русском языке) СИЛЛ, Вып. 2. 2019 , 185–199
Аннотация

В статье рассматриваются принципы лексикографического описания крылатых выражений, которые восходят к библейским текстам и широко употребляются в современном белорусском литературном языке. Предложена новая методика системной комплексной репрезентации крылатых библейских выражений в специальном справочнике универсального типа (нормативном словаре с историко-этимологическими комментариями и соответствиями в современном русском языке). Разработаны образцы словарных статей. Определены предназначение словаря и его целевая аудитория.

Литература

Балакова Д., Вальтер Х., Мокиенко В.М. Из библейской мудрости = Z biblickej mudrosti = Biblische Weisheiten: русско-словацко-немецкий словарь библеизмов. Greifswald, 2015.
Балакова Д., Вальтер Х., Мокиенко В.М. Лепта библейской мудрости: краткий русско-словацко-немецкий словарь библейских крылатых слов. Ružomberok, Greifswald, СПб., 2012
Балакова Д., Ковачева В., Мокиенко В.М. Наследие Библии во фразеологии / Науч. ред. Х. Вальтер. Greifswald, 2013; Die slawisсhe Phraseologie und die Bibel = Славянская фразеология и Библия = Slovanská frazeólogia a Biblia: коллективная монография / Науч. ред. Х. Вальтер, В.М. Мокиенко. Greifswald, 2013.
Дубровина К.Н. Энциклопедический словарь библейских фразеологизмов. М., 2010.
Иванов Е.Е. Афоризм как единица языка (к истории и теории понятия) // Лингвистика на исходе ХХ века: итоги и перспективы: в 2 т. / Отв. ред. И.М. Кобозева. М., 1995. Т. 1.
Иванов Е.Е. Качество лингвистического образования в Республике Беларусь (в аспекте межкультурной коммуникации) // Проблемы качества образования в Белоруссии и России в контексте интеграционных процессов: сборник научных трудов: в 2 ч. / Под ред. М.И. Вишневского, В.В. Мосолова. М., 2008. Ч. 1.
Иванов Е.Е. Объем и состав устойчивых выражений-библеизмов в современном белорусском языке // На перекрестке культур: единство языка, культуры, образования: сборник научных статей / Под ред. А.К. Шевцовой. Могилев, 2019.
Иванов Е.Е. Типы устойчивых выражений-библеизмов в современном белорусском языке // Текст. Язык. Человек: сборник научных трудов / Отв. ред. С.Б. Кураш. Мозырь, 2019.
Иванов Е.Е., Мокиенко В.М. Типы эквивалентности устойчивых выражений-библеизмов в русском и белорусском языках // Религия и общество — ХІІІ: сборник научных статей / Под ред. В.В. Старостенко, О.В. Дьяченко. Могилев, 2019.
Иоффе Г.А. Словарь библейских крылатых слов и выражений. СПб., 2000.
Лепта библейской мудрости: библейские крылатые выражения и афоризмы на русском, английском, белорусском, немецком, словацком и украинском языках / Сост.: Д. Балакова, Х. Вальтер, Н.Ф. Венжинович, М.С. Гутовская, Е.Е. Иванов, В.М. Мокиенко. Могилев, 2014.
Лепта библейской мудрости: русско-славянский словарь библейских крылатых выражений и афоризмов с соответствиями в германских, романских, армянском и грузинском языках: в 2 т. / Под общ. ред. Е.Е. Иванова, В.М. Мокиенко, Д. Балаковой, Х. Вальтера. Могилев, 2019.
Лилич Г.А., Мокиенко В.М., Трофимкина О.И. Толковый словарь библейских выражений и слов: около 2000 единиц. М., 2010
Мокиенко В.М. Давайте говорить правильно! Словарь библейских крылатых выражений. СПб., 2007.

Біблія: кнігі Сьвятога Пісаньня Старога і Новага Запавету кананічныя ў беларускім перакладзе. Duncanville, USA, 2002.
Венідзіктаў С.В. Іншамоўныя крылатыя выразы ў сучаснай беларускай мове // Studia sławistyczne. 2003. T. 4.
Венідзіктаў С.В., Іваноў Я.Я. Рускамоўныя запазычанні крылатых слоў у сучаснай беларускай мове // Dziedziсtwo przeszłości związków językowych, literackich i kulturowych polsko-bałto-wschodniosłowiańskich. Białystok, 2002. T. VIII: Z języka i kultury pogranicza / red. nauk. J.F. Nosowicz, K. Budrowska. 
Іванова С.Ф., Іваноў Я.Я. Слоўнік беларускіх прыказак, прымавак і крылатых выразаў: лінгвакраіназнаўчы дапаможнік. Мінск, 1997.
Іваноў Я.Я. Афарыстычнае выказванне як моўная мадэль крылатых слоў // Філологічні студіï: науковий вісник Криворізького державного педагогічного університету. 2017. Вип. 16.
Іваноў Я.Я. Афарыстычныя адзінкі ў беларускай мове: манаграфія. Магілёў, 2017.
Іваноў Я.Я. Біблейскае паходжанне фразеалагічных адзінак у сучаснай беларускай літаратурнай мове (па-за межамі этымалагічнага слоўніка фразеалагізмаў) // Теоретические и практические предпосылки подготовки полилингвальных специалистов в УВО: материалы V Международного научно-практического онлайн-семинара (вебинара), 11 апреля 2019 г. / Под ред. Е.Н. Грушецкой. Могилев, 2019.
Іваноў Я.Я. Біблейская афарыстыка ў беларускай мове (лексікаграфічны аспект) // Романовские чтения —ХІІІ: сборник статей / Под ред. А.С. Мельниковой. Могилев, 2019.
Іваноў Я.Я. Да складання слоўніка «Крылатыя афарызмы ў беларускай мове: з біблейскіх крыніц» (лексікаграфічныя матэрыялы) // Філологічний часопис. 2018. Вип. 2 (12).
Іваноў Я.Я. Крылатыя афарызмы ў беларускай мове: з іншамоўных літаратурных і фальклорных крыніц VIII ст. да н. э. – ХХ ст.: тлумачальны слоўнік. Магілёў, 2011.
Іваноў Я.Я. Крылатыя выразы з Бібліі ў беларускай мове (лексікаграфічны аспект) // Філологічні студіï: науковий вісник Криворізького державного педагогічного університету. 2018. Вип. 18.
Іваноў Я.Я. Крылатыя словы // Беларускі фальклор: энцыклапедыя: у 2 тт. Мінск, 2005. Т. 1.
Іваноў Я.Я., Цеплякова А.Д. Літаратурныя крыніцы фразеалагічных адзінак, запазычаных з нямецкай мовы ў беларускую мову (па-за межамі этымалагічнага слоўніка фразеалагізмаў) // Немецкий язык — лингводидактическое обеспечение и методика преподавания: сборник научных статей, посвященный памяти С.А. Носкова (1943–2018) / Под ред. Е.Е. Иванова. Могилев, 2019.
Казлоўская-Дода Я. Біблійная фразеалогія беларускай і польскай моў: агульнае і рознае // Studia Białorutenistyczne. 2013. T. 7.
Качаноўская В.Б. Тэкставыя фразеалагічныя біблеізмы беларускай літаратурнай мовы // Веснік Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Я. Купалы. Серыя 3, Філалогія. Педагогіка. Псіхалогія. 2007. № 4.
Крылатыя выразы ў беларускай мове: тлумачальны слоўнік. Ч. 1: З іншамоўных (еўрапейскіх і амерыканскіх) крыніц ХІІ–ХХ стст. / Сост.: С.В. Венідзіктаў, І.Л. Даніленка, С.Ф. Іванова, Я.Я. Іваноў / Пад рэд. Я.Я. Іванова. Магілёў, 2004.
Крылатыя выразы ў беларускай мове: тлумачальны слоўнік. Ч. 2: З рускамоўных літаратурных і фальклорных крыніц ХІІ–ХХ стст. / Сост. С.В. Венідзіктаў, І.Л. Даніленка, С.Ф. Іванова, Я.Я. Іваноў, В.В. Чэх. Магілёў, 2006.
Лепешаў І.Я. Біблія і біблеізмы // У пошуках ісціны: нарысы. Ліда, 2007.
Лепешаў І.Я. Этымалагічны слоўнік фразеалагізмаў. Мінск, 2004.
Сёмуха Д. Біблейскія запаведзі і беларуская фразеалогія: універсальнае і адметнае // Працы кафедры сучаснай беларускай мовы БДУ. Мінск, 2009. Вып. 8.
Цеплякова А.Д. Англамоўныя запазычанні крылатых слоў у сучаснай беларускай літаратурнай мове (колькасны склад і крыніцы паходжання) // Веснік МДПІ iмя І.П. Шамякіна. 2009. № 2 (23).
Цеплякова А.Д. Нямецкамоўныя запазычанні крылатых слоў у сучаснай беларускай літаратурнай мове (колькасны склад і крыніцы паходжання) // Веснік МДУ імя А.А. Куляшова. 2009. № 1 (32).
Цеплякова А.Д. Франкамоўныя запазычанні крылатых слоў у сучаснай беларускай літаратурнай мове (колькасны склад і крыніцы паходжання) // Веснiк Брэсцкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя філалагічных навук. 2009. № 2 (12).
Цеплякова А.Д., Іванова С.Ф. Лацінскія запазычанні крылатых слоў у сучаснай беларускай літаратурнай мове (колькасны склад, формы ўжывання і крыніцы паходжання) // Веснік МДПІ iмя І.П. Шамякіна. 2010. № 1 (26).
Цеплякова А.Д., Іванова С.Ф. Старажытнагрэчаскія запазычанні крылатых слоў у сучаснай беларускай літаратурнай мове (колькасны склад, формы ўжывання і крыніцы паходжання) // Веснiк Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А, Гуманітарныя навукі. 2010. № 7.
Янкоўскі Ф.М. Крылатыя словы і афарызмы (з беларускіх літаратурных крыніц). Мінск, 1960.

Ivanov E. Aphorism as a Unit of Language and Speech // EUROPHRAS 2016: Word Combinations in the Linguistic System and Language Use: Theoretical, Methodological and Integrated Approaches, Trier, August 1–3, 2016: Abstracts. Trier, 2016.
Walter H., Mokienko V.M. Deutsche-russisches Wörterbuch biblischer Phraseologismen. Mit historisch-etymologischen Kommentaren. Greifswald, 2009.
Walter H., Komorowska Е., Krzanowska А. i zesp. Deutsch-polnisches Wörterbuch biblischer Phraseologismen mit historisch-etymologischen Kommentaren. Szczecin, Greifswald, 2010.
Walter H., Fojtь P. Schwarzes Schaf, falscher Prophet, barmherziger Samariter. Deutschtschechisches Wörterbuch biblischer Phraseologismen mit historisch-etymologischen Kommentaren. Greifswald, 2012.
 


 

Ключевые слова

Библия

фразеология

крылатое слово

белорусский язык

толковый словарь

историко-этимологический комментарий

русский язык

межъязыковое соответствие

PDF